بسم الله الرحمن الرحیم

آموزش گام به گام بورس (1)

تاريخچه

حدود 500سال پيش در يكي ازشهرهاي بلژيك درمقابل منزل فردي به نام (واندر بورس) صرافان گرد هم آمده اوراق بهاداردادوستد ميكردند.از آن پس هرمكاني راكه درآن، اوراق بهادارمورد معامله قرارمي گرفت بورس ناميدند.

اولين بورس دنيا درشهرآنورس بلژيك ايجاد شد. درحال حاضر دراغلب كشورهاي دنيا تشكيلات بورس وجود داردو فدراسيون بورسهاي جهان به عنوان يك سازمان هماهنگ كننده بين المللي نسبت به همكاري و تشريك مساعي بين بورسها ، حفاظت از منابع و حقوق صاحبان سهام وتوسعه بازار سرمايه فعاليت مي نمايد.

برخي از بورسهاي مهم دنيا عبارتند از بورس نيويورك، بورس لندن، بورس استكهلم، بورس مونترال وبورس توكيو.

سابقه ايجاد بورس در ايران

فكر اصلي ايجاد بورس در ايران به سال 1315برميگردد.دراين سال يك كارشناس هلندي و يك كارشناس بلژيكي به منظور بررسي و اقدام در مورد تهيه و تنظيم مقررات ناظر برفعاليت بورس اوراق بهادار به ايران آمدند، اما مطالعات آنها با آغاز جنگ جهاني دوم متوقف گرديد. پس از كودتاي 28مرداد 1332 ، مجدداً در سال 1333 ماموريت تشكيل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگاني و صنايع و معادن،بانك مركزي و وزارت بازرگاني وقت محول گرديد.اين گروه پس از 12سال تحقيق و بررسي در سال 1345 قانون و مقررات تشكيل بورس اوراق بهادار تهران را تهيه ، ولايحه مربوط را به مجلس شوراي ملي ارسال داشتند.اين لايحه درارديبهشت 1345 تصويب شد و بورس تهران ًعملا در سال 1346 با ورود سهام بانك صنعت و معدن و شركت نفت پارس فعاليت خود را آغاز نمود.

مزاياي سرمايه گذاري در بورس

حال بايد ديد كه چرا آحاد مردم درخصوص ورود به اين بازار اظهار تمايل مي نمايند . دراين قسمت تنها به ذكر چكيده اي از عوامل موثر در اين امر خواهيم پرداخت :

نبود حد سرمايه مجاز:

نبود حد سرمایه مجاز ، به نحوي كه هر فردي با هر ميزان سرمايه امكان ورود به اين بازار را خواهد داشت . به عنوان مثال دربازار سرمايه شما به راحتي مي توانيد با مبلغ يك ميليون ريال بخشي ازسهام يك شركت بزرگ ومعتبر را خريداري نمائيد . اما اگر بازار بورسي وجود نمي داشت ، به سختي مي توانستيد درشرايط عادي با اين مبلغ حركت اقتصادي خاصي را انجام دهيد .

قابليت نقد شوندگى بالا :

قابلیت نقد شوندگی بالا ، كه موجب گرديده تا درشرايط عادي ورود و خروج شما به اين بازاردر كمتر از چند روزفراهم گردد . كه يقينا با توسعه الكترونيكي بازار (كه مقدمات آن درحال اجرا است) اين مدت مي تواند حتي به چند ساعت تقليل پيدا نمايد كه تقريبا چنين وضعيت مشابه اي به ندرت درساير رویه هاي سرمايه گذاري يافت مى شود .

 

بازده بالاتر :

بازده بالاتر ، از منابع پربازده شناخته شده در بازارهاي مشابه ، بادرنظر گرفتن ريسك بهينه .

تب گسترش اين بازار ، كه به عنوان عاملي ناديدني (همانند تب طلا در ايالات متحده)، بازار امروز ايران را فرا گرفته است و همچنان تا ظرفيت نهايي و تعادل، گام هاي بسيار بزرگي را در پيش روخواهد داشت . علي رغم عدم تنوع دربازار بورس ايران ، درعين حال منابع كسب سود دراين بازار بسيار متنوع است ، به نحوي كه يك سهم خريداري شده مي تواند براي دارنده آن ، به طرق گوناگون سود ايجاد نمايد كه از آن جمله مي توان به انواع افزايش سرمايه ، ما به التفات قيمت خريد با قيمت روز ، سود نقدي و ... اشاره داشت .

ظرفيت هاي باز موجود ، به نحوي كه عليرغم تمام رشدهاي اين بازار همچنان ظرفيتهاي رشد فوق العاده بكر و دست نخورده اي وجود دارد ،كه سياستهاي خصوصي سازي دولت نيز بعنوان يكي ازاهداف كلان اقتصادي در واقع تقويت كننده اين موضوع مي باشد .

مزاياي ورود به بورس براي شركتها

دراين بين سوالي مطرح مي شود و آن اين است كه واقعا ، چرا شركتها براي حضور دراين بازار از خود علاقه نشان مي دهند ؟ و اساسا مزاياي حضور شركتها دربازار بورس چيست ؟ درپاسخ به اين پرسش سعي نموديم به اختصار پاره اي از عوامل بااهميت را بيان نمائيم كه از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد:

استفاده از معافيت هاي مالياتي ، شركتهايي كه در بورس مورد پذيرش قرارمي گيرند ماداميكه از ليست سازمان بورس واوراق بهادار خارج نگرديده باشند ، مى توانند نسبت به نرخ مقطوع ماليات حداقل از %10 معافيت مالياتي بهره مند گردند.

امكان افزايش سرمايه بسيار ساده تر ، در بورس به جهت تمركز سرمايه كه با هدف مشاركت درحقوق شركتهاي مورد پذيرش صورت گرفته وتشكيل يك بازار هدفمند را داده است ، امكان افزايش سرمايه بسيار ساده تر از حالتي است كه شركتها در خارج از بورس به اين امر اقدام مي ورزند. چرا كه مجبور خواهند بود تا براي افزايش سرمايه به دنبال شركاي جديد ، كه بعضا با چانه زني نيز همراه خواهد بود ومنجر به افزايش هزينه هاي مرتبط با توسعه را فراهم خواهد گردانيد مواجه گردند .

انتشار اوراق قرضه ، كه براساس قانون تجارت به شركتهاي سهامي عام اين اجازه داده شده و طبعا حضور دريك بازار متمركز اين امر را به نحو چشمگيري تسهيل خواهد نمود .

به روز رساني ارزش واقعي شركت ، كه اين موضوع مي تواند انعكاس دهنده نگرش يك بازار متخصص „ نسبت به آتيه شركت مورد بررسي باشد و كاملا واضح خواهد بود كه اين امر توانايي ارايه خط مشي مديريتي به مجموعه مديران شركتهاي بورسي را در راهبرد اهداف خود فراهم خواهد ساخت .

كسب وجهه و اعتبار ، ورود به بورس و عبور از فيلترهاي نظارتي و كنترلي آن بعضا موجب كسب وجهه و اعتبار براي شركتهاي پذيرفته شده را فراهم ساخته كه اين امر مي تواند موجبات يكسري منافع ناديده اي را براي اين شركتها فراهم آورد.

بخش اول :

مفاهيم پايه اي

انواع بازارها

الف- بازار كالا و خدمات:

اين بازار اولين بازار تشكيل شده به وسيله انسان هاست. درواقع انسان ها در گذشته و حال ياد گرفته اند كه محل متشكلي را براي خريد و فروش كالاهاي خود داشته باشند و قوانين و عرف حاكم بر اين بازار را رعايت كنند.در بازار كالا در قبال كالا و خدمات ، واحد پولي مورد پذيرش ، به عنوان تسهيل كنندهء معاملات مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين بازار، ارزش هر كالا يا خدمت با مبلغي پول تعريف و عرضه مي شود و معمولا معاملات درون اين بازار ، تحت مكانيسم هاي شناخته شده اي صورت مي گيرد. در اين بازار كالاها و خدمات به گونه و نوع هاي مختلفي تقسيم بندي مي شوند و هر كدام از آن ها تحت حاكميت قوانين و عرف خاص پذيرفته شدهء خود مورد معامله قرار مي گيرند. دراين نوع بازار واحد پولي ، به عنوان واسطه معاملات مي تواند در بخش هاي مختلف بازار به راحتي جابه جا شود و هيچ گونه محدوديتي براي آن وجود ندارد. در واقع ما مي توانيم نقدينگي خود را به راحتي در بخش هاي مختلف بازار و تحت قوانين آن به گردش دربياوريم. ما مي توانيم نقدينگي خود را وارد اين بازار كرده و به همان راحتي از بازار خارج كنيم. بازار كالا و خدمات، به دليل قدمت و به دليل تامين كنندهء نيازهاي كلي انسان ها از وسعت بسيار زيادي برخوردار است. در اين بازار آنچه كه ارزش كالا و خدمات را تعيين مي كند عرضه و تقاضاست. تقاضا متناسب با نياز انسان ها تغيير مي كند. در قبال افزايش تقاضا و ثبات عرضه، افزايش قيمت ها حادث مي شود كه امروزه ما آن را به نام تورم مي شناسيم، از تورم به عنوان بيماري اقتصاد نام برده مي شود و اكثريت و يا بهتر است بگوييم كليه حكومت ها تلاش مي كنند تا تورم را به حداقل ممكن برسانند. تورم باعث ايجاد شغل هاي كاذب و كاهش توليد ، يا تمايل به توليد مي شود. به همين دليل دولت ها و شبكه اقتصادي كشورها سعي مي كنند با ايجاد تعادل بين عرضه و تقاضا ، تورم را كنترل كنند.

ب- بازار پول

بازار پول ابتدا به جهت نگهداري نقدينگي مردم تشكيل شد و به عنوان يك محل امن براي نگهداري و محافظت از پول در مقابل سرقت از آن تعبير مي شد. در ابتدا بانك در قبال نگهداري و محافظت از پول مردم از آن ها مبالغي را دريافت مي كردند.

اما با گسترده شدن دنيا و مناسبات اقتصادي و ايجاد دادوستدهاي گسترده وظايف و مسئوليت هاي جديدي براي بانك ها تعريف شده. در اين زمان ، دولت ها ياد گرفتند كه شايد بتوان از بانك ها به عنوان ابزاري براي كاهش تقاضا در بازار كالا وخدمات استفاده كرد.

به همين دليل شروع به تبليغ براي جذب نقدينگي مازاد مردم درحساب هاي بانكي كردند ، تا به اين وسيله حجم نقدينگي در دست مردم را كاهش داده و كنترل نمايند و از سرازير شدن ناگهاني اين حجم عظيم نقدينگي به بازار كالا جلوگيري كنند و به اين طريق، بتوانند تقاضا و نهايتا تورم را در بازار كالا و خدمات كنترل كنند.از طرف ديگر نقدينگي جمع شده در حساب هاي بانكي خود می توانست به صورت وام و تسهيلات در اختيار بخش هاي توليدي جوامع قرار گيرد و توليد را افزايش دهد.

بانك ها در قبال وام و تسهيلات پرداختي به شركت ها و مؤسسات بهره دريافت مي كردند و از طرف ديگر به سپرده هاي مردم نيز بهره اي را مي پرداختند و مابه التفاوت اين دو نرخ بهره به عنوان درآمد بانك ها شناخته مي شد.

بازار پول تا مدت ها توانست نقش تعادل آفرين بين عرضه و تقاضا در بازار كالا و خدمات را بازي كند تا اين كه بحث كنترل نقدينگي در بازار پول به ميان آمد. با ايجاد بحران ها مردم به بانك ها هجوم آوردند و نقدينگي حساب هاي خود را طلب مي كردند و در اين مقطع و زمان بود كه ضعف اصلي بازار پول نمايان گر شد. در واقع بازار پول توان لازم براي كنترل و حفظ تعادل بين عرضه و تقاضا در شرايط بحراني را به طور كامل نداشت .

پس بايد راه ديگري يافته و به كار گرفته مي شد.

ج- بازار سرمايه

با بروز و شناخت ناتواني بازار پول در ايجاد تعادل بين عرضه و تقاضا، با هدف جلوگيري يا كنترل تورم ، بازار سرمايه به عنوان گزينه اي مؤثر در جهت تعادل آفريني مورد توجه قرار گرفت. سياست هاي مالي و اعتباري در ابتدا بازارهاي سرمايه را ايجاد كرد و مساله اي به نام بورس و سهام به عنوان امري تاثيرگذار جاي خود را در زندگي مردم باز كرد و مردمي كه تا آن زمان مازاد نقدينگي خود را در سپرده هاي بانكي نگهداري مي كردند، كم كم نحوه سرمايه گذاري در بورس و خريد سهام شرکتهای بورسی را یاد گرفتند و به این ترتیب بازار سرمایه در جوامع انساني هر روز شناخته تر شد.

در بورس اوراق بهادار كه نمود بارزي از بازار سرمايه مي باشد ، سهام و سرمايه شركت ها مورد معامله قرار مي گيرد. اين امر باعث مي شود كه مازاد نقدينگي افراد به جاي سرازير شدن به بازار كالا ، به شركت ها سرازير شده و باعث تامين مالی شركت ها شده و در نهايت توليد را افزايش دهد.

توليد بيشتر، عرضه را متعادل تر كرده و مي تواند به تقاضاي فزاينده در بازار كالا و خدمات پاسخ داده و مانع تورم شود. از طرف ديگر شركت به يك منبع ارزان قيمت تامين مالي دسترسي داشته در نتيجه، قيمت تمام شده محصولاتشان، افزايش ناگهاني نخواهد داشت. افراد قبل از خريد سهام شركت ها و در صورت عملكرد مطلوبشان ، در سود (زيان) آن ها شريك مي شوند و در نتيجه تقاضا براي خريد سهام شركت هاي سودآور هر روز بيشتر مي شود و چرخه رقابت بين شركت ها براي كسب سود بيشتر و در نتيجه جذب نقدينگي وسيع تر و بيشتر شده و اين رقابت سالم مي تواند تمامي گروه هاي فعال در بازار سرمايه را منتفع سازد. شركت ها از منابع مالي ارزان قيمت، منتفع مي شوند، سهام داران در سود شركت ها شريك مي گردند، شراكت اين دو بخش چرخه توليد را به گردش در مي آورد و توليد بيشتر شكوفايي اقتصادی را به همراه خواهد داشت .

اتفاق مهم ديگري كه در بازار سرمايه مي افتد اين است كه نقدينگي به محض ورود به بازار سرمايه ، به عنوان يك شريك، درگير بازار گشته و در مواقع بحراني، دولت ها مي توانند ورود و خروج نقدينگي از اين بازار را كاملا تحت سياست هاي خود قرار دهند. درواقع نقدينگي وارد شده در بازار سرمايه در صورتي مي تواند از اين بازار خارج شود كه جايگزيني داشته باشد و اين مهم ، جبران كننده نقص بازار پول است. چرا كه نقدينگي در بازار پول، مي توانست هر موقع كه مايل باشد و بدون هيچ جايگزيني از بازار پول خارج شده و دولت را در اعمال سياست هاي خود بر آن بازار محدود كند.در واقع نگارنده، بازار سرمايه را به «زندان جذاب و زيباي نقدينگي» تعبير مي كند.در اين زندان جذاب ، نقدينگي به انتفاع از نقاط مثبت و سازنده بازار مي پردازد و دولت ها نيز اين امكان و فرصت را مي يابند تا بر اين حجم نقدينگي اعمال سياست كنند و افسارگسيختگي آن را مهار نمايد. كاري كه شايد در بازارهاي ديگر اصلا امكان پذير نيست و به همين دليل است كه دولت ها و مجموعه هاي اقتصادي وابسته ، تمايل بسيار زيادي به گسترش و تعميق بازار سرمايه دارند. در واقع بازار سرمايه نه تنها يك وسيله ، بلكه يك نياز غيرقابل جايگزين در اين مقطع از اقتصاد جهاني است.

نوع ديگرتقسيم بندي بازار ها (بازار هاي ما لي ) بر اساس مدت زمان بدين گونه است : بازارهاي مالي در هر كشوري به دو گروه تقسيم مي شود :

بازار پول

در اين بازار ابزارهايي دادوستد مي شوند كه سررسيد آنها حداكثر يك سال است.

بازار سرمايه

در بازار سرمايه ابزارهايي است كه سررسيد آنها بيشتر از يك سال است وهمچنين ابزارهاي بدون سررسيد دادو ستدمي شوند مانند سهام .

تعريف بازار بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهاداربه معناي يك بازار متشكل و رسمي سرمايه است ، كه درآن سهام شركتها واوراق مشاركت ، تحت ضوابط و مقررات خاص، مورد معامله قرارمي گيرد.

سهم چيست ؟

سرمايه هرشركت سهامي ، به قسمتهايي مساوي تقسيم مي شود كه به هريك از اين قسمت ها،يك سهم گفته ميشود.معمولا قيمت اسمي سهام در ايران 1000ريال است.هر فرد پس از خريد سهام مالك جزئي از دارايي شركت می شود.

به ياد داشته باشيد كه وقتي اقدام به خريدسهام ميكنيد، دربازار سرمايه شروع به فعاليت كرده ايد.

 

 

سهام عادي چيست ؟

سهام عادي، همين سهامي است كه شركت ها عرضه مي كنند وسهامداران به نسبت سهام خود، مالك شركت مي شوند.شما سهام عادي را هرزمان كه بخواهيد مي توانيد بفروشيد ولي اگر شرايط بازار و كشور خوب باشد با قيمت بالاترو اگر شرايط بازار خوب نباشد با قيمت كمتر آن را مي فروشد.

سهام ممتاز چيست ؟

سهامي است ، كه شركت عرضه مي كند و سود آن مثلا اين طور گفته مي شود10٪ از قيمت اسمي سهام. حال اگر قيمت اسمي سهام 100تومان است 10درصد آن 10تومان مي شود. سود سهام ممتاز ، نسبتا دائمي است و پرداخت سود سهام ممتاز نسبت به سهام عادي اولويت دارد. براي رعايت حقوق سهامداران شركت هايي كه در بورس پذيرفته مي شوند داراي سهام عادي ومشابه و يكسان هستند.

انواع بورس كدام است ؟

بورس كالا ، بورس فلزات ، بورس كشاورزي، بورس اوراق بهادار ، بورس اسناد خزانه . دربورس افراد حقيقي و حقوقي توسط كارگزاران خود به دادوستد مي پردازند و در آن خريدار و فروشنده مي توانند يك فرد يا يك شركت باشند. اين خريد و فروش تابع قوانين خاصي است ؛ كه در مورد همه و با هر مقدار سرمايه به صورت يكسان برخورد مي كند.

تامين مالي چيست ؟

تامين مالي يا فاينانس ، يعني تهيه منابع مالي و وجوه براي ادامه فعاليت شركت و ايجاد و راه اندازي طرح هاي توسعه و درآمدزاي اين واحدهاي اقتصادي . تامين مالي عمدتا از طريق انتشار سهام ، فروش اوراق قرضه و وام و اعتبار صورت می گيرد.

ابزارهاي ويژه تامين مالی

الف- سهام عادی

ب- سهام ممتاز

ج- اوراق قرضه

د- اوراق مشارکت

ه- اوراق بهادار قابل تبدیل

اوراق مشاركت يا اوراق قرضه :

اوراقي است كه سودمعين دارد وصادركننده اوراق قرضه متعهد مي شود اصل پول و سود را در تاريخ معين پرداخت كند . اين اوراق چند كوپن سود دارند كه مثلا هر سه ماه يكبار بايد به بانك عامل مراجعه كرد و با تحويل آن بخشي از سود رادريافت كرد.

در بازار بورس ايران، اوراق مشاركت نيز مورد دادو ستد قرار مي گيرد. اولين شركتي كه اقدام به انتشاراوراق مشاركت در بورس كرد شركت ايران خودرو- طرح پژوپارس- با سود 19٪ بود.

سرمايه گذاري چيست ؟

منظور از سرمايه گذاري ، صرف هزينه اي مشخص به همراه پذيرفتن ريسك (احتمال خطر) مشخص يا نامشخص براي كسب سود در آينده مي باشد.مهمترين هدف سرمايه گذاري، كاهش (هزينه هاي فرصت) مي باشد، به اين معني كه ممكن است فرد پول مازاد راكدي داشته باشد كه بتواند آن را در محلي براي سرمايه گذاري و كسب سود به كارگيرد، اما به علت عدم آگاهي، آن فرصت كسب سود را از دست بدهد.

ريسك نظام مند(سيستماتيك) به چه معناست؟

ريسك نظام مند، ريسك مربوط به هر نوع سرمايه گذاري است، كه در تمام اوراق و اسناد بهادار مربوط به آن نوع فعاليت وجود دارد وبا تنوع بخشيدن به نوسانات ساير سهام مشابه نمي توان از آن اجتناب كرد.به همين دليل قیمت سهام مختلف در بازار معمولا با هم افزايش يا كاهش مي يابد. با اين همه برخي شركتها در مقايسه با سايرين صدمات بيشتري از اين ريسك نظام مند مي ببيند. شركت هايي بانوسانات وسيع در فروش، شركت هايي با بدهي هاي فراوان مالي، شركت هايي با رشد سريع، شركت هايي با نسبت هاي جاري ضعيف وشركت هاي كوچك از جمله اين شركت ها هستند.

انواع بازار سرمایه

بازار اوليه :

دربازاراوليه اوراق بهادار شركت ، براي اولين بار صادر شده ودر معرض مبادله قرارمي گيرند. به سهام جديدي كه شركتهاي بازار ثانويه عرضه مي كنند بازار اولي گفته نمي شود.

بازار ثانويه :

بازار ثانويه شامل خريداران و فروشندگان سهام و اوراق قرضه اي است كه قبلا انتشار يافته است .براي مثال اگر فردي بخواهد سهم يا ورقه اي قرضه اي راكه براي اولين بار پس از عرضه توسط يك شركت خريداري كرده به فروش برساند بايد به بازار ثانويه برود.

به همين ترتيب وقتي شخصي بخواهد ، سهم يا ورقه قرضه مربوط به شركتي را از بازار ثانويه خريداري كند، (در صورتي كه آن شركت در فهرست شركت هاي پذيرفته شده در بازار سهام باشد) ناچار نيست منتظر انتشار عمومي سهام جدید آن شركت بماند.

بورس اوراق بهادار مهم ترين نهاد بازار ثانويه براي معاملات اوراق بهادار است. بازار ثانويه مكاني است كه سهام منتشرشده ودر حال انتشارمورد خريد وفروش قرار مي گيرند.

تفاوت بازار ثانويه با بازار اوليه در اين است كه در بازار اوليه عرضه كننده ، سهام را مستقيما به سرمايه گذار می فروشد .

انواع ارزشها:

ارزش دفتري: ارزشي كه برروي ترازنامه ثبت ميباشد (درموردكالاهاواجناس) خواه اين قيمت براي امسال باشد، خواه براي 10سال قبل، به آن ارزش دفتري مي گويند.

ارزش ذاتي : ارزش يك سهم برحسب نرخ بازده سرمايه گذاري،هرقدرازسهم خود بازده بيشتري كسب كنيم ارزش ذاتی آن بيشترخواهد بود.

ارزش اسمي : ارزشي كه آن راقانون تعيين مي كند وبراي هربرگه سهام 100تومان است.

ارزش بازار: قيمت فروش سهام دربازاراست ، اين ارزش راعرضه وتقاضا مشخص مي كند.

گسترش فعاليت بازار سرمايه در مناطق جغرافيايي كشور بر اهداف و فعاليت هاي ذيل تاثير با اهميت دارد:

الف) فرايند توسعه اقتصادي همزمان و يكنواخت مناطق را شتاب مي بخشد،

ب) اجراي سياست هاي مربوط به تمركززدايي را آسانتر مي كند،

ج) مشاركت طيف گسترده تر مردم را در فعاليت هاي اقتصادي مولد امكان پذير مي سازد،

د) شدت انباشت نقدينگي را در مناطق مختلف كشور از توزيعي يكنواخت برخوردار مي سازد،

ه) سازوكار گردآوري منابع مالي راكد يا سرگردان را در اقتصاد ملي كارامدتر مي كند،

و) رويكرد نامناسب به پس انداز را به ويژه در بخش خانوار اصلاح مي كند،

ز) دستيابي به الگوي بهينه تخصيص منابع مالي را با در نظر گرفتن نيازهاي هر يك از مناطق جغرافيايي واولويت هاي اقتصاد ملي امكان پذيرتر مي سازد،

ح) با گسترش فرهنگ سهامداري در جامعه و سازمان يافته شدن بازار سرمايه در اقتصاد ملي، زمينه هاي كاهش درجه و شدت اتكاي بنگاه هاي اقتصادي را به استقراض از شبكه بانكي يا تامين دولتي فراهم مي اورد كه خود به كاهش فشار تقاضا در بازار پول و فشار كسري بودجه دولت مي انجامد.

مولفه هاي اصلي بورس كدامند؟

1- تالاربورس:

جايي است كه كارگزاران به خريد و فروش سهام ميپردازند كه به دو بخش تالار اصلي و تالار فرعي تقسيم ميشود.

همچنين براي آگاهي مردم در تالار بورس تابلويي نمايانگر قيمت لحظه اي هر سهم مي باشد .

در اسلايد بعدي تالار اصلي و فرعي توضيح داده مي شود.

تالاراصلي وتالار فرعي به چه جايي گفته ميشود؟

تالار اصلی :

تالاري است كه شركت هايي كه توانسته اند خود را با قوانين سازمان بورس وفق بدهند به آنجا راه پيدا مي كنند.

تالار فرعی :

تالاري است كه شركت ها ابتدا در آن پذيرفته مي شوند ودرآن تالار آزمايش مي شوند اگر توانستند خود را با قوانين وفق دهند در تالار اصلي پذيرفته مي شوند.

2- كارگزاران بورس

شركت هايي هستند كه افراد براي خريد و فروش سهام بايد به آنها مراجعه كنند كه به دو دسته دولتي و خصوصی تقسيم ميشوند. درواقع كارگزاران واسطه بين سهامداران وشركت هاي حاضر در بورس مي باشند.

توجه :

يك راه خريد و فروش سهام مراجعه به شركت هاي كارگزاري مي باشد.

*توضيحات بيشتر دراين مورد را در فرايند سرمايه گذاري در بورس توضيح خواهيم داد.

خريد و فروش سهام شركتهاي بورسي در بازار، فقط توسط كارگزاران رسمي سازمان بورس اوراق بهادار امكان پذير است و اين مسئله موجب شفافيت بازار مي شود . چرا كه به اين ترتيب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام و فیمت مورد معامله و تعداد خريدار و فروشنده هر روز دردسترس قرار مي گيرد .

معمولا سرمايه گذاران دائمي بورس هر كدام با كارگزار معيني كار ميكنند .

به غير از كارگزاراني كه به تازگي مجوز مشاوره و سبد گرداني را دريافت نموده اند ساير كارگزاران اجازه دادن مشاوره به سرمايه گذاران را ندارند . لذا براي آنان تفاوتي نميكند كه سرمايه گذار چه سهمي بخرد و بفروشد و آنها تنها كارمزد خودرا دريافت خواهند كرد لذا اين سرمايه گذار است كه بايد با توجه به موارد خاصي كارگزار خود را انتخاب كند .

اين موارد به اين صورت اند:

1: حجم سرمايه سرمايه گذار : به عبارتي در انتخاب كارگزار بايد دقت نمود كه كارگزار براي چه مقدار سرمايه هايي كار ميكند و آيا سرمايه ما در حدي است كه كارگزار براي ما معامله كند .اصولا كارگزاران به نسبت حجم سرمايه افراد انها را در اولويت قرار ميدهند . فرضا كارگزاري كه اكثر مشتريان ان داراي سرمايه هاي بالاي 100 ميليون تومان باشند براي سرمايه گذار با سرمايه 10 ميليون مناسب نيست .

2: تعداد مراجعه كنندگان به كارگزار : به اين معني كه آيا كارگزار فرصت رسيدگي به درخواستهاي مشتريان را دارد . چرا كه در غير اين صورت شايد به علت عدم فرصت كارگزار براي انجام درخواستهاي خريد و فروش مشتريان درخواست ما به روزهاي بعد موكول شود و اين مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممكن است موجب از دست رفتن برخي فرصتها شود .

3: نوع شخصيت خريدار در ارتباط با كارگزار (حقيقي يا حقوقي ) : برخي از كارگزاريها اكثرا داراي مشترياني با شخصيت حقوقي مي باشند كه براي اشخاص حقيقي مناسب نمي باشند .

4: رتبه كارگزار از نظر حجم خريد و فروش : هر چه رتبه كارگزار از نظر حجم معاملات بالاتر باشد نشاندهنده فعاليت بيشتر ان كارگزار مي باشد و نكته مثبتي به حساب مي آيد به شرط اينكه مورد اول يعني حجم سرمايه سرمايه گذار رعايت شود پس بهتر از ميان كارگزاراني كه سرمايه ما با سرمايه مشتريان آنها همخواني دارد كارگزاري را انتخاب كنيم كه داراي حجم معاملات بيشتري باشد يا به عبارتي فعال تر باشد.

 

وظايف کارگزار

1: انجام معامله

2: اداره حساب سرمايه گذاري اشخاص

3: مشاوره و راهنمايي و معرفي شركت براي پذيرش در بورس

معيارهاي انتخاب کارگزار

1: قابليت انجام سريع سفارش مشتري

2: داشتن اطلاعات مربوط و كافي

3: داشتن سيستم هاي اطلاعاتي و كنترلي مناسب

3- خريدار و فروشنده

كه مي توانند افراد حقيقي و حقوقي باشند. يعني همان صاحبان سرمايه و نقدينگي كه مي توانند ، مردم عادي يا یک شركت خاص ويا حتي يك بانك خصوصي يا دولتي باشند.

4- فهرست رسمي بورس

شركت هايي كه قابليت معامله شدن در بورس را دارند، در اين فهرست موجودمي باشند. صدها شركت در كشور با موضوعات مختلف فعاليت مي كنند ، اما در بورس فقط شركت هايي حضور دارند كه صلاحيت آنها تصويب شده و نام آنها در فهرست رسمي بورس درج شده است.

مزاياي بورس اوراق بهادار از ابعاد مختلف

1 - بورس اوراق بهادار و اقتصاد

2- بورس از ديد سرمايه گذاران و دارندگان دارايي هاي مالی

3- بورس از ديد شركت ها و واحدهاي اقتصادي صادر كننده اوراق بهادار

 

بازار سرمايه و بورس اوراق بهادار از ابعاد مختلف اقتصادی

مهم ترين هدف بازار سرمايه اين است كه با اجراي فرايند سالم سازي و شفافيت، پس انداز كنندگاني كه دارنده منابع مالي مي باشند و هدف كسب سود و بازده معقول دارند را به اشخاص حقوقي و واحدهاي اقتصادي كه براي توسعه فعاليت هاي خود نياز به منابع مالي دارند پيوند دهد.

بورس از ديد سرمايه گذاران و دارندگان دارايي هاي مالی

الف- خريد سهام براي كسب سود و بازده مناسب

ب- قابليت نقدشوندگي اوراق بهادار

ج- پوشش در مقابل تورم

د- اطمينان از سرمايه گذاري به دليل شفافيت اطلاعات

ه- اعمال حق رأي و مشاركت در اداره امور شرکت

و- احساس مشاركت در امور توليدي و تجارتی

چرا در بورس سرمايه گذاري كنيم ؟

همه ما براي گذران زندگي وبر حسب اجبار و علاقه و...شغلي را براي خود برمي گزينيم. هرشغلي مي بايست، دارای شرايطي باشد تا نيازهاي متصدي آن را ارضا نمايد.

براي مثال سود مطمئن و خوبي داشته باشد ، عمر طولاني داشته باشد،منع قانوني نداشته باشد،جذاب و قابل توسعه باشد و....

باتوجه به اين مطالب ، به نظر ميرسد كه فعاليت دربورس اوراق بهادارمي تواند به عنوان يك كسب وكار ثانويه مدنظر قرار گيرد،چراكه عمرطولاني دارد،همراه با ارتقا مالي و علمي است و در صورت فعاليت درست مي توانيم سود خوب ومطمئني به دست آوريم ؛ همچنين از پتانسيل هاي خود به بهترين نحو استفاده كنيم .

 

بخش دوم:

آشنايي با شركت ها و اصطلاحات آنها

شركت هاي سهامي عام وسهامي خاص چه شركت هايي هستند؟

به شركتهايي كه سهام آنهادردست عموم مردم باشد(51٪ به بالا)و كنترل شركت نيز دردست مردم باشد سهامي عام مي گويند، مثل كليه شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار.

چنانچه كنترل ومالكيت شركت و تصميم گيري در اختيار افراد خاص باشد ، به آن سهامي خاص مي گويند.

تفاوت شركتهاي سهامي عام و خاص

جهات افتراق دو شركت مذكور به شرح زير مي باشد:

شركت سهامي عام براي تامين سرمايه اقدام به پذيره نويسي عمومي مي نمايد ، ولي شركت سهامي خاص، حق مراجعه به عامه را ندارد.

امكان صدور اوراق قرضه براي شركت سهامي عام وجود دارد، ولي شركت سهامي خاص چنين حقي ندارد.

نقل وانتقال سهام در شركتهاي سهامي عام مشروط به موافقت سهامداران نيست. ولي در شركت سهامي خاص، چنین نقل و انتقالي منوط به توافق مديران يا مجامع عمومي شركت مي تواند باشد.

سهام شركت سهامي عام، قابل عرضه در بازار بورس مي باشد ولي شركت سهامي خاص چنين اجازه اي ندارد.

حداقل سرمايه براي تاسيس شركت سهامي عام 5000000 ريال مي باشد در حالي كه حداقل سرمايه براي تاسیس شركت سهامي خاص1000000 ريال مي باشد .

مديران و سهامداران شركت سهامي عام حداقل 5 نفر و شركت سهامي خاص حداقل 3 نفر مي باشد (مواد 3 و 107ل.ا.ق.ت ).

شركت هاي سرمايه گذاري چه شركت هايي هستند؟

شركت هاي سرمايه گذاري، آنهايي هستند كه واسطه گر مالي بوده ومنابع مالي مورد نيازخودراازسهامدار يا سپرده گذار(بانكها) تهيه مي كنند.

اين شركتها منابع مالي موردنياز براي شركتهاي توليدي و صنعتي را فراهم مي كنند و به اصطلاح در آنها سرمایه گذاري مي كنند. ولي شركتهاي غيرسرمايه گذاري مستقيما به فعاليت توليدي و صنعتي مي پردازند.

 

سهام چه شركت هايي در بورس معامله مي شود؟

براي سرمايه گذاري و شروع يك فعاليت اقتصادي، راههاي زيادي است كه يكي از آنها تاسيس يك شركت و آغاز يك فعاليت اقتصادي اعم از توليدي ، خدماتي ،سرمايه گذاري و غيره است. حال بسته به اينكه ، اين فعاليت در چه زمينه ای و با چه سرمايه اي باشد ، ميتوان به وسيله شراكت با ديگران به اين هدف رسيد.

اصولا در مواقعي كه براي آغاز يك فعاليت اقتصادي سرمايه لازم در اختيار نباشد، ميتوان با ثبت يك شركت سهامي و با مشاركت افراد ديگر اين فعاليت را آغاز نمود . عمده مشخصات اين شركتها عبارتست از اين موارد:

سرمايه آنها به سهام مساوي تقسيم شده و تعداد سهام هر يك از شركا مشخص مي باشد.

مسئوليت دارندگان سهام فقط محدود به تعداد سهام آنهاست.

تعداد شركا نبايد از 3 نفر كمتر باشد و سرمايه شركت نيز نبايد از يك ميليون ريال كمتر باشد.

زماني كه سرمايه مورد نياز به وسيله چند نفر تامين شود ، مي توان با ثبت يك شركت سهامي خاص و مشخص نمودن نام شركت ، ميزان سرمايه ، نوع فعاليت و نام شركا و ميزان سهام هر يك، اين كار را به انجام رساند . در اين نوع شركت، تعداد شركا محدود و انتقال سهام شركا، به ندرت اتفاق مي افتد و معمولا واگذاري سهام هر يك از شركا بايد با رضايت ديگران باشد.

اما گاهي سرمايه لازم براي شروع فعاليت با شراكت چند نفر تامين نمي شود.

آغاز اين نوع فعاليت ملزم به جذب سرمايه ساير افراد و شركتها ميباشد، كه اين كار با تاسيس يك شركت سهامي عام امكان پذير مي باشد . در اين گونه شركت ها بر خلاف شركت سهامي خاص ، تعداد افراد محدود نيست و نقل و انتقال سهام نيز آزاد مي باشد.

شركت سهامي عام ، شركتي است كه موسسين آن قسمتي از سرمايه شركت را از طريق فروش به غير تامين مي كنند. به اين ترتيب كه موسسين قبلا 20% سرمايه را خودشان تعهد كرده و لااقل 35% مبلغ تعهد شده را به حسابي به نام شركت در شرف تاسيس، در يكي از بانكها سپرده و سپس اظهار نامه اي به ضميمه طرح اعلاميه پذيره نويسي سهام به مراجع ثبت شركتها تسليم مي نمايند.

در اينگونه شركتها نام و نوع شركت- موضوع شركت- مدت شركت (از تاريخ تصويب اساسنامه به مدت نا محدود )،تابعيت و مركز اصلي شركت- سرمايه و تعداد سهام و ...در اساسنامه ذكر مي شود.

كليه سهام اين شركتها با نام بوده و تا زماني كه اوراق سهام صادر نشده، شركت مي بايست به صاحبان سهام گواهينامه موقت بدهد .در اين شركتها مسئوليت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمي سهام آنهاست . اين اوراق سهام جزو اوراق بهادار محسوب مي شوند كه در آنها نام شركت ، نام سهامدار ، تعداد سهام ، مبلغ اسمي سهم و سرمايه شركت درج ميشود.

در ايران مبلغ اسمي هر سهم يك هزار ريال تعيين شده است و سپس با تقسيم سرمايه بر اين مبلغ تعداد سهام شرکت به دست مي آيد كه همه اين موارد در اساسنامه تعيين مي شود.

مرحله بعدي اعلام پذيره نويسي عمومي و جذب مابقي سرمايه شركت است .

پس از انجام اين عمليات و آغاز فعاليت شركت هر يك از سهامداران مي توانند نسبت به نقل و انتقال سهام خود اقدام نمايند . اينكار با اطلاع شركت و درج در دفاتر شركت امكان پذير است .

اصولا وقتي اينگونه شركتها به سوددهي برسند و بتوانند پيشرفتي در زمينه فعاليت خود بدست آورند ، باعث رشد ارزش شركت ميشوند . در اينجاست كه تقاضا براي سهام اين شركتها بسته به مقدار رشد گذشته و پيش بيني اي كه بازار از روند رو به رشد آنها در آينده مينمايد، شكل ميگيرد و تقاضا كنندگان حاضر ميشوند سهام اين شركت را به مبلغي بيش از قيمت اسمي سهام آن خريداري نمايند و در مقابل برخي از سهامداران نيز حاضر ميشوند ، تمام يا قسمتي از سهام خود را به مبلغي بيش از مبلغ اسمي واگذار نمايند و بر اساس تعادلي كه مابين نيروهاي عرضه و تقاضا بوجود مي آيد قيمت بازار براي آنها شكل ميگيرد. از اينجاست كه هرگونه سودآوري يا عدم سودآوري و هرگونه پيش بيني از روند رشد. يا عدم رشد شركت مي تواند به افزايش يا كاهش قيمت تعادلي ميان عرضه و تقاضا يا همان قيمت تابلو بيانجامد بديهي است ، براي خريد و فروش سهام يك شركت، نياز به داشتن اطلاعات كافي در مورد شركت و همچنين یافتن فروشنده و خريدار است .

در بورس اوراق بهادار امكان معامله بر روي سهام شركتهاي پذيرفته شده ، سهيل و نظارت ميگردد.شركتهاي بورسي اصولا شركتهايي هستند كه يا قبلا دولتي بوده و توسط سازمان خصوصي سازي، سهام آنها عرضه شده و يا شركتهايي كه به وسيله پذيره نويسي عمومي سرمايه آنهاتامين شده و در حال فعاليت هستند . اصولا معامله بر روي شركتهاي پذيرفته شده در بورس آسان تر و با اطمينان بيشتري صورت مي گيرد . چرا كه اين شركتها در هنگام پذيرش بايد داراي شرايط خاصي باشند ، كه اين شرايط به مثابه فيلتري ميباشد ، كه سهامداران با اطمينان بيشتري روي شركتهايي كه از اين فيلتر عبور كرده اند، سرمايه گذاري مي نمايند و همچنين پيدا كردن خريدار و فروشنده براي سهام شركتهاي بورسي به علت متمركز بودن آسانتر است.ضمن اينكه دسترسي به اطلاعات شركتهاي پذيرفته شده ، براحتي امكان پذيراست و سازمان بورس اوراق بهادار بر ارائه اطلاعات شركتها و ارائه صورتهاي مالي آنها نظارت مي نمايد.

براي درج نام يك شركت در تابلو بورس اوراق بهادار و به عبارتي پذيرش در بورس اوراق بهادار (جداي از ويژگيهاي تالاراصلي و فرعي ) خصوصياتي لازم است كه مهمترين آنها عبارتند از :

1: شركت بايد سهامي عام باشد.

2: شركت بايد داراي سهام عادي با نام و داراي حق راي باشد و 100 % بهاي اسمي آن پرداخت شده باشد.

3: شركت بايد در آخرين سال مالي سود آور بوده و امكان سود آوري آن در آينده وجود داشته باشد.

4: اساسنامه شركت بايد طوري تنظيم شده باشد كه به تشخيص هيئت پذيرش، حقوق سهامداران جز در آن محفوظ باشد.

شركتها پس از پذيرفته شدن بايد برخي از ويژگيها را حفظ نمايند، در غير اين صورت، نام آنها از تابلو بورس اوراق بهادارحذف مي شود.

برخي موارد كه باعث حذف شدن نام شركتها از بورس مي شود عبارتست از مواردي از قبيل زيان دهي ، عدم رعايت سياست افشاي اطلاعات مطلوب ، نبودن ميزان فعاليت و حجم داد و ستد و گردش سهام و...

نتيجه گيري:

پس نتيجه مي گيريم ، براي سهيم شدن در يك فعاليت اقتصادي بزرگ كه نه اداره آن به تنهايي امكان پذير است و نه سرمايه لازم براي آن در اختيار است ، مي توان با خريد سهام يكي از شركتها در صنعت مورد نظر بطور مستقيم در آن شريك شد و داراي حقوق متعلقه آن شركت ، به نسبت سهامي كه داريم بود و در سود دهي مستقيم و يا افزايش ارزش ناشي از روند رو به رشد شركت ؛ سهيم شد . يكي ديگر از خصوصيات شراكت در شركتهاي بورسي، نسبت به شركتهاي خارج بورس و يا شركتهاي سهامي خاص، امكان شراكت در اين شركتها با هر مقدار سرمايه و انجام معامله به راحتي و بااطمينان بر روي سهام آنهاست .

لطفا ادامه مطلب در پست بعد ببینید

 آموزش گام به گام بورس (2)